ورود
ثبت نام
تغذیه و غذاي ماهی فایتر
ماهي فايتر
شناساندن ماهی فایتر
اشنايي با ماهي فايتر
پیشگفتار
ماهی فایتر یکی از مشهور ترین گونه های آبزی دانی و زینتی است که شهرتی جهانی دارد . این نوشته در واقع بخش کوچکی از پایان نامه دوره کارشناسی اینجانب است . تا جایی که توانستم از واژگان تخصصی و بخشهای صرفا ماهی شناسانه آن کاسته ام اما با این وجود هنوز انشای خشک یک کارشناس شیلات را با خود یدک می کشد . برخی از مطالب آن نخستین بار است که به زبان فارسی به وب راه می یابد و خواندن آن بی فایده نیست به خصوص به این دلیل که تمامی ویژگی های شناسایی جنسها و تکثیر و پرورش و شرایط آکوآریوم مناسب ماهی فایتر در لابه لای جملات آن آورده شده .
ماهی فایتر در جنس Betta رده بندی می شود بخوانید :
جنس Betta پر گونه ترين جنس در زير راسته ANABANTOIDEI است .
دست كم 57 گونه از بتاها امروزه رده بندي و توصيف شده اند و چندين گونه نيز به تازگی كشف شده و پيوسته به تعداد آنها افزوده مي شود .
جنس Betta توسط Peter Bleeker در 1850 ابداع شد . وي پزشكي هلندي در ارتش هند شرقي بود .
كلمه بتا از بخش دوم واژه محلي Waderbetah گرفته شده .
گونه های امروزين جنس Betta به قرار زيرند :
Betta akarensis Regan, 1910
Betta albimarginata Kottelat & Ng, 1994
Betta anabatoides Bleeker, 1851
Betta balunga Herre, 1940
Betta bellica Sauvage, 1884
Betta breviobesus Tan & Kottelat, 1998
Betta brownorum Witte & Schmidt, 1992
Betta burdigala Kottelat & Ng, 1994
Betta channoides Kottelat & Ng, 1994
Betta chini Ng, 1993
Betta chloropharynx Kottelat & Ng, 1994
Betta coccina Vierke, 1979
Betta dimidiata Roberts, 1989
Betta edithae Vierke, 1984
Betta enisae Kottelat, 1995
Betta falx Tan & Kottelat, 1998
Betta foerschi Vierke, 1979
Betta fusca Regan, 1910
Betta hipposideros Ng & Kottelat, 1994
Betta imbellis Ladiges, 1975
Betta livida Ng & Kottelat, 1992
Betta macrostoma Regan, 1910
Betta miniopinna Tan & Tan, 1994
Betta ocellata de Beaufort, 1933
Betta patoti Weber & de Beaufort, 1922
Betta persephone Schaller, 1986
Betta pi Tan, 1998
Betta picta (Valenciennes, 1846)
Betta pinguis Tan & Kottelat, 1998
Betta prima Kottelat, 1994
Betta pugnax (Cantor, 1849)
Betta pulchra Tan & Tan, 1996
Betta renata Tan, 1998
Betta rubra Perugia, 1893
Betta rutilans Witte & Kottelat, 1991
Betta schalleri Kottelat & Ng, 1994
Betta simorum Tan & Ng, 1996
Betta simplex Kottelat, 1994
Betta smaragdina Ladiges, 1972
Betta spilotogena Ng & Kottelat, 1994
Betta splendens Regan, 1910
Betta strohi Schaller & Kottelat, 1989
Betta taeniata Regan, 1910
Betta tomi Ng & Kottelat, 1994
Betta tussyae Schaller, 1985
Betta unimaculata (Popta, 1905)
Betta waseri Krummenacher, 1986
در مورد بسياري از گونه هاي بتا در بين ماهي شناسان يگانگي نظر وجود ندارد . گاهي برخي از آنها چند ماهي گوناگون را يك گونه واحد محسوب مي كنند و در مقابل عده اي ديگر هر ماهي را يك گونه جداگانه به حساب مي آورند .
نابساماني هاي سيستماتيك باعث شده كه بيشتر بتاهاي تازه كشف شده را در گروههايي (Groups ) دسته بندي مي كنند . ماند گروه واسري ( Waseri group ) يا گروه آناباتوائيدس (Anabatoides ) و گروه يوني ماكيولاتا (Unimaculata ) و گروههاي گوناگون ديگر .
هر كدام از اين گروهها شامل گونه هايي است كه مثلا در زيستگاه ، رفتار و توليد مثل مشابهند و معمولا سعی می شود که ماهيان تازه کشف شده را با ماهيان مشابه قديمی تر در يک گروپ قرار دهند .
به غير از سيستماتيك و گروه بندي ماهيان اين جنس ، گونه هاي بسياري نيز يافت شده اند كه داده هاي دسته بندي در مورد آنها بسيار سست است . معمولا اين ماهيان به نام محل جغرافيايي و محدوه اي که در آن يافت شده اند نام گذاري مي شوند مانند بتاهاي بانگ بين يا Betta . sp Bung Bihn كه در منطقه اي از ويتنام در تابستان سال 2000 توسط Gonin & Laird گزارش شده اند .
در مورد دسته بندي ماهيان بتا عامل اختلاف زاي ديگر تفاوت در شيوه توليد مثلي است .
به طور كلي مي توان گونه هاي بتا را به 2 گروه دسته بندي نمود .
يك گروه در زمان توليد مثل لانه حبابي مي سازند و گروه ديگر به جاي ساخت لانه اي از حباب ، تخم ها و نوزادان را در دهان خود نگه مي دارند .
به علت اين دو بستگي و اختلاف ، برخي ماهي شناسان ( و از جمله اینجانب ) معتقدند كه بايد ماهيان بتاي دهان تفريخي را در جنس جداگانه اي با نام بتاهاي كاذب يا Pseudobetta (سودو بتا ) رده بندي نمود ؛ پيشنهادي كه شايد روزي عملي شود .
آشناترين گونه اين جنس ـ و البته يكي از آشناترين ماهيان براي آكوآريوم دارها و رفتار شناسان ـ ماهي Betta splendens با نام عمومي ماهي جنگجوي سيامي (Siamese fighting fish ) يا ماهي جنگنده يا فايتر (Fighter ) است .
همانطور كه پيش تر خوانديد ، واژه Betta از كلمه محلي waderbetah گرفته شده .
گويش درست اين کلمه Bet – tah است ولی اشتباها رايج شده که آن را مانند دومين حرف الفبای يونانی (β ) , Beta ؛ تلفظ کنند .
واژه splendens هم كه نام گونه اين ماهي است به معني درخشان و با شکوه (Glittering , Bright ) است .
سيام (Siam ) هم نام پيشين تايلند بوده است .
همچنين رفتار ويژه پرخاشگرانه اين ماهي سبب شده كه آن را جنگجو بنامند .
بنا به عقيده Axelrod نخستين خاستگاه ماهي فايتر رودخانه Metang در تايلند (سيام پيشين ) بوده است .
ولي به طور كلي مي توان از تايلند ، ويتنام و كامبوج ( Cambodia ) به عنوان خاستگاه اين ماهي نام برد .
تجارت آكواريوم سبب گسترش وسيع ماهي جنگجوي سيامي شده و گزارش هاي مستندي از معرفي اين ماهي به برزيل ، فلوريدا ، هاوايي ، كلمبيا ، جمهوري دمنيكن ، سنگاپور و مالزي دردست است .
گمان مي شود كه تند باد دريايي سهمگين ديويد ( Huricane David ) كه در 1979 جمهوري دمنيكن (Dominican Republic ) را درنورديد ، باعث فرار ماهي فايتر از مزارع پرورشي و يا آبزي دان هاي شخصي به آبهاي آلوده رودخانه Rio ozama (رودخانه اي در جنوب اين جمهوري ) شده و سبب فراواني اين ماهي در منطقه گرديده است .)
زيستگاه ماهي جنگجوي سيامي شامل آبهاي شيرين راكد ، باتلاقي ، لجن زارها ، آبهاي با جريان كند ، زمين هاي سيلابي ، كانال ها ، مزارع كشت برنج ، رودخانه هاي كوچك و بزرگ و … است .
خوراك ماهي در اين مناطق بيشتر شامل زئوپلانكتون ها ، لارو و تخم پشه و ساير حشرات است .
ماهي B. splendens نخستين بار در سال 1874 به فرانسه و در سال 1910 به ايالات متحده آمريكا وارد شد .
ورود نمونه باله بلند و اصلاح شده ( به گزين ) آن به آمريکا نيز به سال 1927 باز مي گردد . محققین عقیده دارند كه ماهي فايتر 2 بار به روسيه وارد شده . يك بار در سال 1896 و ديگري در سال 1948 . كه بار دوم احتمالا مربوط به ماهي رنگارنگ و دم بلند اصلاح شده است .
باله پشتي ماهي فايتر داراي 4 خار و 6 شعاع نرم و باله مخرجي آن شامل 5 خار و 25 شعاع نرم است . در باله شكمي يك خار و 5 شعاع منشعب داشته و باله سينه اي داراي 12 شعاع نرم مي باشد .
تعداد فلس هاي خط جانبي در جنگجوي سيامي 30 عدد گزارش شده و اين در حالي است كه برخی معتقدند كه خط جانبي در اين ماهي ديده نمي شود !
تعداد مهره هاي ماهي B . splendens 29 تا 34 عدد محاسبه شده است .
نكته مهمي كه در مورد ماهي فايتر وجود دارد اين است كه در محيط زيست طبيعي ، شكل ماهي با آنچه كه امروزه در آكواريوم فروشي ها ديده مي شود متمايز است . اين دگرگوني به ويژه در مورد اندازه و شكل باله ها بسيار چشمگير است . باله ها در ماهي اصلي كوتاه و فقط نوك عقبي باله مخرجي كمي بلند است .
بيشينه درازای اين ماهي را 5/6 سانتي متر ذكر مي كنند ولي بدون شك اين عدد تحت تاثير به گزيني هاي صد ساله تغيير كرده است . همچنين طول عمر اين ماهي نيز 2 سال برآورد شده . و اين در حالي است كه يكي از منابع تجربه نگهداري يك ماهي فايتر براي مدت 5 سال را ذکر می کند و طول عمر اين ماهيان را 7 سال بيان مي كند .
در مورد نام عمومي اين ماهي و اين كه چرا به جنگنده شهره شده ، حكايات بسياري وجود دارد .
آقای دکتر عمادي بازگو مي كند ؛ در يكي از نوشته هاي مربوط به جنگ ماهي هاي سيامي آمده است كه 2 نفر كه مي خواهند روي ماهي هاي خود شرط بندي نمايند ، هر يك ماهي خود را در بطري دهان گشادي گذاشته و بطري ها را روبروي يكديگر با كمي فاصله قرار مي دهند . ابتدا يكي از ماهي ها به طرز زيبايي تمام باله هاي خود را باز كرده و حالت جنگجويانه اي به خود مي گيرد . ماهي ديگر نيز همان كار را انجام مي دهد . در همين زمان هر يك از ماهي ها چندين بار تغيير رنگ داده و سرانجام يكي از ماهي ها از شدت خشم مي تركد .
كسيكه ماهي او نتركيده است برنده مسابقه محسوب مي شود . البته آنچه خوانديد هرگز رخ نمي دهد .
ماهي نر B. splendens به محض ديدن نرهاي ديگر حالت حمله به خود گرفته و پس از افراشتن باله ها و سر پوش آبششي به آنها حمله مي كند .
اين ماهي با دندان هاي مخروطي كه در آرواره ها دارد باله هاي نرهاي ديگر را ريش ريش كرده و به بدن آنها حمله ور مي شود . خسارات جبران ناپذيري كه پس از از بين رفتن باله ها و جدا شدن فلس ها ايجاد مي شود معمولا به مرگ ماهي ناتوان تر و گاهي مرگ هر دو ماهي منتهي مي شود .
ايلين مي نويسد كه در تايلند از اين نوع ماهي هاي جنگجو به مقدار زياد وجود دارد كه آنها را براي جنگ تن به تن آماده مي كنند . براي اينكه ماهي قوي شود آن را در ظرف بزرگي مي گذارند و آب را به چرخش در مي آورند . اين عمل باعث مي شود كه ماهي در مقابل جريان آب مقاومت كرده و نيرومند شود .
جالب است كه ماهي جنگجوي سيامي حتي در مقابل تصوير خود در آيينه واكنش تهاجمي نشان مي دهد .
در بسياري از فروشگاههاي اين ماهي , در زمان فروش ؛ آيينه اي در كنار تنگ حاوي آن قرار مي دهند تا ماهي باله هاي خود را افراشته كرده و زيبايي اش دو چندان شود .
همانطور كه پيش تر اشاره كردم ماهيان نر اين گونه را مي توان با توجه به رنگ هاي دل ربا و درخشان و باله هاي بلند از ماده ها كه بدرنگ ( معمولا كرم و خاكستري ) و كوتاه باله هستند تميز داد .
همچنين مجرای تخم ريزی يا Oviposter که مانند لوله ای بيرون مي زند , در فصل تخم ريزی فقط در ماهی های ماده و به صورت برآمدگی سفيد و کوچک ديده می شود . اين برآمدگی در بين باله شکمی و مخرجی جای دارد .
بقيه در ادامه مطلب ...